Bảo hiểm xã hội tự nguyện: Người dân chưa mặn mà

Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22-11-2012 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) giai đoạn 2012-2020, đã nhấn mạnh, BHXH, BHYT là hai chính sách xã hội quan trọng; là trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

Trong đó, BHXH tự nguyện là một trong những chính sách an sinh xã hội sâu sắc có ý nghĩa đối với người lao động tự do, có thu nhập thấp, không ổn định. Khi tham gia BHXH tự nguyện, người lao động tự do sẽ được hưởng lương hưu, góp phần đảm bảo ổn định cuộc sống về già. Tuy nhiên, thực tế cho thấy loại hình bảo hiểm này vẫn chưa thực sự thu hút đông đảo người dân tham gia.

Thu nhập thấp khiến nhiều người lao động tự do không “mặn mà” với việc tham gia BHXH tự nguyện. Trong ảnh: Người lao động tự do bán hàng rong ở TP Hạ Long.

Tiện - ích

Ông Nguyễn Huy Thông, Trưởng Phòng thu, BHXH tỉnh cho biết: “Theo quy định của Luật BHXH, đối tượng áp dụng BHXH tự nguyện khá rộng, là công dân Việt Nam không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Phương thức đóng góp cũng rất linh hoạt, người tham gia BHXH tự nguyện được lựa chọn mức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Trong quá trình tham gia, người lao động có thể tạm ngừng đóng và được bảo lưu thời gian đóng để làm cơ sở cộng nối thời gian đóng sau đó. Người tham gia BHXH tự nguyện khi hưởng lương hưu còn được hưởng BHYT do quỹ BHXH tự nguyện đảm bảo”. Tuy nhiên, qua 6 năm triển khai, tính đến hết tháng 6-2014, toàn tỉnh mới có 3.410 người tham gia BHXH tự nguyện.

Khảo sát thực tế tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh cho thấy, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng người dân chưa mặn mà với việc tham gia loại hình BHXH này là do chưa nắm được hết các chính sách ưu việt, lợi ích, cũng như về quy trình, thủ tục đăng ký khi tham gia BHXH tự nguyện. Thậm chí, một số người dân còn không biết có loại hình BHXH trên. Bên cạnh đó, mức đóng BHXH tự nguyện tuy có thay đổi theo khả năng của người đóng nhưng mức đóng thấp nhất hiện nay bằng 22% mức lương tối thiểu (tức người tham gia phải đóng ít nhất là 253.000 đồng/tháng), đây không phải là số tiền nhỏ đối với người lao động tự do và lao động ở khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, quyền lợi được hưởng của đối tượng khi tham gia BHXH tự nguyện còn hạn chế cũng là nguyên nhân khiến người dân còn băn khoăn. Cụ thể, đối với người tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ là: Ốm đau, hưu trí, tử tuất, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp nhưng người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 2 chế độ là hưu trí và tử tuất. 

Nhưng còn nhiều băn khoăn

Trò chuyện với chúng tôi, anh Vũ Văn Vi, thôn Mai Hoà, phường Đông Mai, TX Quảng Yên cho biết: “Lâu nay anh chỉ biết qua về các loại hình bảo hiểm như BHYT, bảo hiểm thân thể. Đối với BHXH anh cho rằng chỉ áp dụng cho cán bộ, công chức hoặc người lao động làm việc trong các doanh nghiệp chứ không nghĩ người nông dân hay lao động tự do như anh cũng được tham gia.

Cũng giống anh Vi, chị Triệu Thị Hai, xóm Đồng Bé, xã Sơn Dương, huyện Hoành Bồ cho hay: “Từ trước đến giờ, tôi cũng chưa từng nghe tới BHXH tự nguyện dành cho người nông dân. Thu nhập của gia đình phụ thuộc vào vài sào lúa, xong việc đồng áng lại lo đi làm thuê chỉ mong đủ trang trải cuộc sống hàng ngày, dù có biết thì chúng tôi cũng không có tiền để tham gia”.

Không giống trường hợp của anh Vi, chị Hai, mặc dù nắm được thông tin về loại hình BHXH tự nguyện nhưng cho rằng mức phí đóng còn cao, nên gia đình chị Nguyễn Thị Hoa, trú tại khu 3, phường Bãi Cháy, TP Hạ Long vẫn còn băn khoăn, chưa tham gia. Chị Hoa chia sẻ: “Qua phương tiện thông tin đại chúng, tôi cũng nắm được phần nào lợi ích khi tham gia BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, đối với lao động tự do như chúng tôi, thu nhập hàng tháng chỉ dao động trong khoảng từ 3-5 triệu đồng, công việc bấp bênh, không ổn định, việc chi tiêu hàng ngày phải rất hạn chế nên với mức đóng 253.000 đồng là khá cao. Chúng tôi rất mong muốn Nhà nước có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện để người có thu nhập thấp được tham gia, đảm bảo cuộc sống về sau này”.

Việc mở rộng chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với người tham gia các loại hình BHXH, BHYT, nhất là BHXH tự nguyện cho nông dân, lao động cũng được Bộ Chính trị nêu rõ tại Nghị quyết 21. Cùng với đó, dự thảo Luật BHXH sửa đổi cũng hướng tới việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện theo hướng không khống chế tuổi trần tham gia, có chính sách hỗ trợ tiền đóng nhằm khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, một trong những mục tiêu được đề ra tại Nghị quyết 21 của Bộ Chính trị là tăng nhanh diện bao phủ của đối tượng tham gia BHXH, nhất là BHXH tự nguyện, tuy nhiên để đạt được mục tiêu đó, cũng như thu hút người dân tham gia loại hình BHXH này thì ngoài sự cần thiết phải điều chỉnh các quy định của pháp luật cho phù hợp tình hình thực tế, các sở, ban, ngành đoàn thể và chính quyền địa phương trên địa bàn tỉnh cần tích cực tuyên truyền sâu rộng hơn nữa Luật BHXH, để cho người dân thấy được lợi ích lâu dài của việc tham gia BHXH tự nguyện.