Bài 3: Để quy hoạch không còn nằm trên giấy

Sau 8 năm thực hiện quy hoạch các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung, Quảng Ninh mới thực hiện được 15% kế hoạch. Trên địa bàn tỉnh vẫn tồn tại hàng trăm cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, không bảo đảm tiêu chuẩn theo quy định. Hoạt động của các cơ sở này đang áp đảo các cơ sở giết mổ tập trung và mang đến nhiều hệ luỵ về môi trường, về an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh thú y...

Chính vì thế, vấn đề cấp bách đặt ra hiện nay là cần sự vào cuộc quyết liệt của các địa phương, sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan chức năng trong xây dựng các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung...

Đoàn công tác của tỉnh kiểm tra tình hình giết mổ gia súc, gia cầm tập trung tại phường Hà Phong (TP Hạ Long) tháng 9-2014.

Khó từ nhiều phía

Theo Quy hoạch tại Quyết định số 1214/2006/QĐ-UBND của UBND tỉnh, hệ thống cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm trên địa bàn tỉnh đến năm 2020 sẽ là 23 cơ sở giết mổ tập trung. Theo đó, giai đoạn 2006-2010 phải xây dựng 12 cơ sở giết mổ và đến sau năm 2010 tiếp tục xây dựng các cơ sở giết mổ còn lại. Tuy nhiên, đến nay, sau 8 năm, trên địa bàn toàn tỉnh mới có 4/23 cơ sở giết mổ tập trung nằm trong quy hoạch được xây dựng và đi vào hoạt động (đạt 15% kế hoạch)… Lý giải cho tình trạng trên, Chi cục Thú y tỉnh cho biết, sở dĩ Quy hoạch triển khai chậm trước hết là do các dự án xây dựng các cơ sở giết mổ tập trung mang tính xã hội hoá rất cao, nhưng lợi nhuận rất thấp, chứa đựng nhiều rủi ro, nhất là khâu thu hồi vốn sau khi dự án đi vào hoạt động nên khó kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Các cấp chính quyền huyện, thị xã, thành phố còn xem nhẹ việc xây dựng cơ sở giết mổ tập trung và thiếu biện pháp quản lý đối với hoạt động giết mổ gia súc, gia cầm và vệ sinh ATTP. Không xem xét, bố trí quỹ đất, GPMB, hoặc bố trí được quỹ đất nhưng địa điểm lại gần khu dân cư hoặc quá xa các chợ nên việc đưa gia súc, gia cầm vào cơ sở giết mổ và vận chuyển ra chợ sẽ rất tốn kém, nên các chủ đầu tư cũng không mặn mà. Các cơ chế chính sách tuy đã rõ ràng nhưng còn nhiều ràng buộc, khó thực hiện và chưa được công khai phổ biến rộng rãi tới các nhà đầu tư. Ví dụ như ở TP Cẩm Phả, theo quy hoạch trên địa bàn có 4 cơ sở giết mổ tập trung tại các phường Cẩm Thạch, Cẩm Bình, Cẩm Phú, Mông Dương. Song đến nay mới chỉ có 1 cơ sở được xây dựng và đưa vào hoạt động của Công ty CP Thái Hoà, 1 cơ sở (Mông Dương) đã được UBND tỉnh phê duyệt dự án đầu tư từ năm 2009, nhưng đến nay chưa xây dựng được, còn lại 2 phường Cẩm Bình, Cẩm Phú chưa tìm được địa điểm quy hoạch và nhà đầu tư.

Cùng với đó, các thủ tục hành chính về đầu tư xây dựng cơ sở giết mổ, từ khâu xin chủ trương, địa điểm đến lập quy hoạch chi tiết, phê duyệt và giao đất, lập và phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật... lại phải qua quá nhiều cơ quan, ban, ngành từ địa phương đến tỉnh, nên mất nhiều thời gian, bị chậm và mất cơ hội đầu tư của các nhà đầu tư nên nhiều nhà đầu tư đã bỏ cuộc. Hơn nữa, việc hỗ trợ đầu tư cho các cơ sở giết mổ tập trung còn hạn chế mặc dù đã có chính sách ưu đãi hỗ trợ đầu tư cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm, nhưng đến nay ngoại trừ TP Hạ Long đầu tư kinh phí GPMB và xây dựng hạ tầng cơ sở giết mổ tại phường Hà Khánh và TP Uông Bí mới khai trương cơ sở giết mổ tại phường Quang Trung. Còn các cơ sở giết mổ còn lại mới được nhận hỗ trợ một phần rất nhỏ, như  Công ty Thiên Trường ở phường Hà Phong (TP Hạ Long) được hỗ trợ 100 triệu đồng để lắp đặt hệ thống nước sạch, Công ty Thái Hoà, phường Cẩm Thạch (TP Cẩm Phả) được hỗ trợ 170 triệu đồng để xây dựng hệ thống xử lý chất thải...

Không chỉ vậy, đây là ngành kinh doanh tươi sống nên chậm và khó thu hồi vốn, chịu rủi ro cao nếu sau khi xây dựng cơ sở giết mổ tập trung, nhưng địa phương vẫn không dẹp bỏ được các điểm giết mổ nhỏ lẻ và các hộ giết mổ lậu sẽ gây lãng phí công suất cơ sở giết mổ, ảnh hưởng rất lớn đến việc thu hút đầu tư. Trở ngại nữa đó là công tác thông tin tuyên truyền phổ biến chủ trương, chính sách của Trung ương, tỉnh còn nhiều hạn chế nên còn nhiều cán bộ, nhân dân và các hộ kinh doanh chưa được tiếp cận thông tin về các chính sách trên, nên chưa có sự tham gia vào cuộc một cách chủ động, tích cực... Nhận thức của người tiêu dùng chưa thay đổi nhiều trong việc tiêu dùng thực phẩm đã qua kiểm soát giết mổ...

Cần sự vào cuộc mạnh mẽ

Theo ông Trần Xuân Đông, Phó Trưởng Chi cục Thú y tỉnh, mặc dù thời gian qua, các đơn vị, địa phương trên địa bàn tỉnh đã nỗ lực vào cuộc hoàn thiện hệ thống cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm trên địa bàn tỉnh, nhưng trên thực tế kết quả mang lại vẫn còn rất hạn chế. Để dự án tiếp tục được khởi động, trước hết trong giai đoạn 2014-2020 tỉnh cần phải xem xét, điều chỉnh quy hoạch, bổ sung thêm các cơ sở giết mổ tập trung có quy mô, công suất hợp lý (vừa và nhỏ) tại các huyện, thị xã và thành phố trong tỉnh. Cùng với đó các địa phương, đơn vị liên quan phải chủ động, quyết liệt vào cuộc kêu gọi nhà đầu tư, đồng thời có cơ chế chính sách hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng các cơ sở giết mổ tập trung cũng như hỗ trợ phí giết mổ đối với các hộ dân thông qua cơ sở giết mổ tập trung. Các dự án xây dựng cơ sở giết mổ, chế biến có tính đặc thù cao, được ưu tiên giao đất, cho thuê đất ở mức ưu đãi. Những điểm, cơ sở giết mổ đã xây dựng và đang sản xuất nhưng không nằm trong quy hoạch, đã được các cấp chính quyền, các cơ quan chức năng phê duyệt nay phải di dời theo yêu cầu của nhà nước thì phải có kế hoạch giải quyết nhu cầu đất và được hỗ trợ kinh phí di dời địa điểm hoạt động. Song song với đó, UBND tỉnh cần sớm ban hành văn bản Quy phạm pháp luật về Quy định đối với hoạt động giết mổ, mua bán, vận chuyển gia súc, gia cầm và sản phẩm gia súc, gia cầm trên địa bàn tỉnh để làm cơ sở cho các ban, ngành và địa phương thực hiện công tác quản lý trong lĩnh vực này.

Ông Trần Xuân Đông cũng nhấn mạnh: “Tỉnh cũng như các địa phương, các cơ quan chức năng cần phải kiên quyết di dời, đóng cửa các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm không đảm bảo các yêu cầu vệ sinh thú y theo quy định. Nếu không, các cơ sở tập trung được xây dựng thì cũng khó mà cạnh tranh với các điểm nhỏ lẻ bởi người ta đã quen và ngại mang gia súc, gia cầm đi giết mổ nơi khác. Với lại, giết mổ tập trung đòi hỏi phải đầu tư công nghệ, có hệ thống phân phối, doanh nghiệp phải nộp các loại thuế dẫn đến giá thành cao. Đã thế, so với các điểm nhỏ lẻ thì các điểm giết mổ tập trung có những yêu cầu nghiêm ngặt hơn nhiều về vệ sinh thú y, về an toàn thực phẩm...”.

Thực tế cho thấy, việc kêu gọi đầu tư, xây dựng các cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung là rất khó. Tuy nhiên, để các cơ sở này “sống được” và “sống khoẻ” cũng không đơn giản. Điều này đòi hỏi tỉnh phải xây dựng và thực hiện tốt quy chế phối hợp các cơ quan có liên quan đến công tác kiểm soát giết mổ, vệ sinh an toàn thực phẩm. Đồng thời, tổ chức giám sát có hiệu quả hoạt động kinh doanh, giết mổ sơ chế động vật, sản phẩm động vật. Quan trọng hơn, các ngành cần tăng cường thông tin tuyên truyền về chủ trương của tỉnh, các vấn đề liên quan đến an toàn thực phẩm để thu hút đầu tư vào lĩnh vực này và nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về kiểm dịch, vệ sinh thú y cho người chăn nuôi, giết mổ, kinh doanh gia súc, gia cầm. Qua đó, nhằm góp phần tích cực vào thay đổi nhận thức của người sản xuất, kinh doanh và người tiêu dùng… Đã đến lúc, các cấp, ngành phải vào cuộc mạnh mẽ, quyết liệt để thực hiện quy hoạch xây dựng cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung trên địa bàn tỉnh. Có như thế mới kiểm soát được “phần gốc”, đảm bảo ATTP cho người tiêu dùng, góp phần ngăn ngừa lây lan dịch bệnh và bảo vệ môi trường sinh thái.