Nợ đọng bảo hiểm xã hội: Không thể để chây ỳ thêm

Việc doanh nghiệp không tham gia BHXH, BHYT sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi NLĐ, trong đó có quyền lợi khi đến các cơ sở y tế khám, chữa bệnh (Trong ảnh: Một ca phẫu thuật tại Bệnh viện Bãi Cháy). Ảnh: Cầm Khuê

500 đơn vị nợ bảo hiểm

Theo đánh giá của cơ quan bảo hiểm xã hội tỉnh, từ năm 2012 trở về trước, việc đóng BHXH, BHYT của các  đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh khá ổn định. Nhưng từ năm 2012 trở lại đây, một phần do hoạt động sản xuất kinh doanh khó khăn, tình trạng nợ BHXH có chiều hướng gia tăng. Từ đầu năm 2014 đến hết tháng 8, tổng số thu BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh đạt 2.231 tỷ đồng; trong đó, thu BHXH bắt buộc hơn 1.600 tỷ đồng, mới đạt 60,7% kế hoạch của năm. Hiện toàn tỉnh còn khoảng 500 đơn vị, doanh nghiệp nợ  BHXH, BHYT, BHTN với số nợ chiếm tới 6% tổng số thu.

Nợ BHXH chủ yếu rơi vào các đơn vị kinh doanh ở lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng, dịch vụ như Công ty TNHH MTV 508 ở Hạ Long nợ hơn 2,1 tỷ đồng; Công ty CP Viglacera Đông Triều nợ gần 4,8 tỷ đồng; Công ty CP Sản xuất vật liệu Kim Sơn ở Đông Triều nợ gần 3,7 tỷ đồng, Công ty CP Gạch ngói Đất Việt nợ gần 2,38 tỷ đồng. Trong số đó, nhiều đơn vị đã có thời gian nợ kéo dài 1-2 năm nay. Theo ông Nguyễn Huy Thông, Trưởng Phòng Thu của BHXH tỉnh, việc nợ này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ bởi mức hưởng và thời gian hưởng BHXH của NLĐ phụ thuộc vào mức đóng và thời gian đóng của đơn vị, doanh nghiệp nơi NLĐ làm việc”.

Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động

Trước tình trạng nợ đọng BHXH của một số đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn, BHXH tỉnh đã phân công cán bộ bám sát các đơn vị, doanh nghiệp có số nợ nhiều, nợ kéo dài để đôn đốc thu nợ. Ngành cũng ký kết chương trình phối hợp cùng Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh (LĐ-TB&XH), Liên đoàn Lao động tỉnh (LĐLĐ tỉnh), Sở Y tế, Công an tỉnh… trong việc yêu cầu các đơn vị, doanh nghiệp thực hiện đúng nghĩa vụ tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ. Mặc dù vậy, việc thu hồi nợ BHXH vẫn gặp rất nhiều khó khăn.

Theo quy định tại Nghị định số 95/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH và đưa NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, người sử dụng lao động chậm đóng, hoặc đóng BHXH bắt buộc, BHTN không đúng mức quy định có thể bị phạt đến 75.000.000 đồng. Tổ chức vi phạm sẽ bị phạt gấp đôi cá nhân vi phạm. Ngoài bị xử phạt, người sử dụng lao động sẽ bị buộc truy nộp số tiền BHXH bắt buộc, BHTN chưa đóng, chậm đóng; bị buộc đóng tiền lãi của số tiền BHXH bắt buộc, BHTN chưa đóng, chậm đóng. Tuy nhiên, mức phạt trên nếu áp dụng với một số doanh nghiệp vẫn được đánh giá là thấp, khiến cho việc xử phạt không đảm bảo đủ sức răn đe. Doanh nghiệp có thể sẵn sàng nộp phạt, sử dụng tiền trốn đóng BHXH của NLĐ để đầu tư kinh doanh, quay vòng sản xuất…

Một điểm khó nữa là ngành BHXH chỉ có thể đôn đốc, nhắc nhở doanh nghiệp nộp BHXH, BHYT cho NLĐ chứ không có chức năng thanh, kiểm tra, xử phạt đơn vị, doanh nghiệp vi phạm nên công tác đôn đốc, thu hồi nợ đọng còn gặp không ít vướng mắc. Vì vậy, dù BHXH tỉnh và BHXH các địa phương luôn bám sát doanh nghiệp để thu hồi, song trong một số trường hợp các doanh nghiệp có biểu hiện né tránh, không làm việc; hoặc có làm việc nhưng không ký biên bản làm việc. Trong khi đó, định kỳ hàng tháng, cơ quan BHXH có văn bản đề nghị Sở LĐ-TB&XH thanh, kiểm tra các đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT để có biện pháp xử lý, xử phạt, nhưng do khối lượng công việc nhiều, thanh tra lao động thuộc Sở LĐ-TB&XH tỉnh cũng không thể dành nhiều thời gian cho việc thanh, kiểm tra nợ đọng BHXH, dẫn đến các đơn vị, doanh nghiệp chây ì, không đóng BHXH, BHYT cho NLĐ.

Trước tình trạng nợ đọng dây dưa của một số doanh nghiệp, bất đắc dĩ, BHXH tỉnh phải khởi kiện ra toà án một số đơn vị, doanh nghiệp nợ kéo dài với số nợ lớn. Từ năm 2013 đến nay, BHXH tỉnh đã tiến hành khởi kiện 8 doanh nghiệp; trong đó 1 vụ việc đã được Toà án đưa ra xét xử. Đó là trường hợp nợ đọng tiền BHXH của Công ty CP Khoáng sản và vật liệu xây dựng Hưng Long (huyện Hoành Bồ). Theo đó, Toà buộc doanh nghiệp phải trả 1,4 tỷ đồng tiền nợ BHXH và phải chịu án phí khoảng 35 triệu đồng. Được biết, trước tình hình vi phạm chính sách BHXH, BHYT, đặc biệt là tình trạng trốn đóng BHXH trên toàn quốc, vừa qua, BHXH Việt Nam đã tổ chức hội thảo lấy ý kiến bổ sung tội danh về BHXH, BHYT vào Bộ Luật Hình sự (sửa đổi). Theo nhiều ý kiến cho rằng, việc đưa tội danh này vào Bộ Luật Hình sự chưa hẳn đã chặn đứng được tình trạng vi phạm chính sách BHXH, BHYT nhưng chắc chắn sẽ từng bước hạn chế tình trạng này.

Theo ông Nguyễn Huy Thông, các giải pháp thu hồi nợ BHXH hiện nay vẫn không thể phát huy hiệu quả cao nếu không có sự vào cuộc tích cực của các cơ quan chức năng. Bởi lẽ, việc đôn đốc, yêu cầu các đơn vị, doanh nghiệp tham gia BHXH, BHYT cho NLĐ không chỉ là trách nhiệm của ngành BHXH, mà còn là trách nhiệm của  các cơ quan chức năng nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của NLĐ.

Đề xuất - kiến nghị * Ông Ngô Văn Chiến, Phó Giám đốc BHXH tỉnh: “Trao quyền xử lý vi phạm cho BHXH tỉnh” Hiện nay, quyền xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH chủ yếu được giao cho UBND các địa phương, thanh tra lao động. BHXH tỉnh là đơn vị quản lý, theo dõi việc tham gia BHXH, BHYT của chủ sở hữu lao động, nhưng chỉ có chức năng vận động, nhắc nhở. Với các đơn vị cố tình không nộp BHXH, BHYT, chúng tôi phải có văn bản đề nghị UBND các địa phương, thanh tra lao động đến kiểm tra, xử lý vi phạm. Mặc dù, các địa phương, Sở LĐ-TB&XH đã quan tâm đến việc tham gia BHXH của các đơn vị, doanh nghiệp trên địa bàn, song do khối lượng công việc lớn, phải quản lý, thanh kiểm tra nhiều lĩnh vực khác nên việc bố trí kiểm tra, xử phạt các doanh nghiệp vi phạm về BHXH cũng chưa được kịp thời. Do đó, tôi mong Nhà nước có sự điều chỉnh, trao chức năng thanh tra cho BHXH để BHXH có thẩm quyền xử lý những đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT. Qua đó, việc đôn đốc đơn vị, doanh nghiệp tham gia đóng BHXH, BHYT kịp thời hơn, bảo vệ tốt hơn quyền lợi chính đáng của người lao động. * Ông Bùi Quốc Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH MTV Than Nam Mẫu - Vinacomin: “Tham gia BHXH đầy đủ giúp NLĐ yên tâm và có trách nhiệm hơn với công việc” Đối với NLĐ, việc tham gia BHXH, BHYT, BHTN góp phần đảm bảo đời sống khi bị giảm hoặc mất thu nhập hoặc mất khả năng lao động, giúp chia sẻ khó khăn khi không may gặp rủi ro trong cuộc sống, quá trình lao động. Do vậy, không chỉ chú trọng việc chăm lo sức khoẻ cho NLĐ mà việc quan tâm thực hiện các chế độ chính sách về lao động, trong đó có việc tham gia đúng, đủ, kịp thời các chính sách BHXH cho NLĐ là điều mà Công ty luôn hướng tới. Chúng tôi cũng tích cực phối hợp với đơn vị BHXH trên địa bàn thực hiện thanh toán mọi thủ tục, chế độ một cách nhanh gọn nhất để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ. Một khi quyền lợi được đảm bảo, NLĐ sẽ có trách nhiệm hơn với công việc, tác phong làm việc được cải thiện. Theo đó, năng suất, chất lượng lao động, hiệu quả sản xuất kinh doanh sẽ được nâng lên, góp phần tạo sự phát triển ổn định, bền vững cho doanh nghiệp. * Chị Phạm Thị Hằng, nhân viên Công ty TNHH MTV 508: “Người lao động cần tự nâng cao nhận thức của bản thân về các chính sách BHXH” Việc chây ỳ, nợ đọng BHXH của người sử dụng lao động sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, sinh hoạt của NLĐ khi không may họ gặp rủi ro trong lao động hoặc cuộc sống. Qua thông tin đại chúng, tôi được biết, để giải quyết tình trạng nợ đọng trên, cơ quan chức năng cũng đã có nhiều biện pháp xử lý, tuy nhiên tình hình nợ đọng trên địa bàn vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp. Do vậy, tôi cho rằng, không chỉ là việc làm của các cơ quan chức năng trong việc đốc thúc thu nợ BHXH mà bản thân NLĐ cũng cần tự trang bị cho mình kiến thức, nâng cao hiểu biết về chính sách BHXH, yêu cầu người sử dụng lao động thực hiện đầy đủ nghĩa vụ về việc tham gia BHXH cho NLĐ. Đây cũng là một trong những biện pháp tự bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của bản thân mình.

Thực hiện chuyên đề: Thu Nguyệt - Thanh Hoa